Yurtiçi yerleşiklerin, yurtdışındaki portföy yatırımları 3.5 milyar dolar ile tarihi en yüksek düzeyine çıktı. Merkez Bankası’nın geçen yıl sonunda bankalardan döviz transferlerine getirdiği ek yükümlülükler ve yurtiçinde döviz geliri elde etme yollarının azalması yaşanan artışın en büyük nedeni olarak gösterildi.
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın haberine göre vatandaşların yurtdışındaki portföy yatırımları yılın birinci çeyreği itibariyle tarihi en yüksek düzeyine çıktı. Merkez Bankası datalarına nazaran yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı portföy yatırımları toplamı 3 milyar 471 milyon dolara yükseldi. Bu 2006 son çeyreğindeki 3.1 milyar doların akabinde görülen en yüksek düzey. Geçen yılın birinci çeyreğine nazaran toplam yurtdışı portföy yatırımları yüzde 52,3, son çeyreğe nazaran ise yüzde 26 arttı.
Hane halklarının tutumu ise çok daha dikkat alımlı. Hane halklarının yurtdışındaki pay senedi ve tahvil yatırımları geçen yıl son çeyreğe nazaran yüzde 47 arttı ve 1 milyar 257 milyon dolara yükseldi.
Uzmanlar hem yurtdışı piyasalardaki yatırım eserlerine ilginin arttığını ve kolaylaştığını hem Merkez Bankası’nın yurtdışına döviz çıkışta getirdiği zorunlulukları aşma yolu aldığını hem de parasını TL’de tutmak istemeyen ve döviz geliri elde etmek isteyenlerin bu yolu tercih ettiğini vurguladı.
MERKEZ BANKASI BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ GETİRDİ
Merkez Bankası’nın her çeyrekte açıkladığı memleketler arası yatırım konumu dataları yurtiçi yerleşiklerin yurtdışındaki portföy yatırımlarını da takibi sağlıyor. Bilgiler ise yurtiçi yerleşiklerin yurtdışına ilgisinin arttığını ortaya koyuyor. Geçen yılın sonunda Merkez Bankası bankalara gönderdiği yazıda, bankaların EFT, havale ve SWIFT süreçlerinde yer alan ödeme kategorisi ayrıntısının iştirakçiler tarafından doldurulmasının talep edildiği hatırlatıldı ve eksik yahut yanlışlı uygulamaların giderilmemesi durumunda gerekli aksiyonların alınacağı bildirildi. Yazıda, talimatların uygun raporlanmadığının tespit edildiği kaydedilerek eksik raporlayan, yanılgılı raporlama yapan, gerekli dokümanlarla tevsik edemeyen bankalardan 2 Ocak 2023 tarihi prestijiyle tespite mevzu ödemenin yüzde 5’i kadar ek fiyat alınacağı duyuruldu.
Bu uygulama sonrası ise şubat sonunda bankalara bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmedikleri gerekçesiyle 700 milyon liralık ek fiyat uygulaması yapıldı. Tüm bunlar yurtiçi yerleşiklerin yurtdışına döviz transferinde zorluklarla müsabakasına yol açarken bunu aşmanın bir yolu yurtdışı pay senedi yatırımlarında bulundu. Bankacılık kesimi kaynakları vatandaşların hem yurtiçinde döviz geliri elde etme yolunun döviz mevduatlarında azalmanın teşvik edilmesiyle gerilediğini ve kur muhafazalı mevduat dışında da yol kalmadığını vurgulayarak hem döviz geliri elde etmek hem de yurtdışına para transferi yapabilmek için pay senedi ve tahvil yatırımlarının yükseldiğini lisana getirdi. Merkez Bankası bilgileri de hane halklarının toplam yurtdışı portföy yatırımları içindeki hissesinin da yüzde 30’a dayandığını ortaya koydu.
TL’DE KALMAK İSTEMEYEN DE YURTDIŞINI SEÇTİ
Merkez Bankası’nın yurtdışına döviz çıkarma konusunda getirdiği uygulama ve zorunluluklar yurtiçi yerleşikleri yabancı finansal varlıklara yatırıma yöneltti. Merkez Bankası datalarına nazaran birinci çeyrek itibariyle hane halklarının yurtdışındaki pay senedi yatırımı 1 milyar 20 milyon dolara yükseldi. Bu geçen yılın son çeyreğine nazaran yüzde 71’lik bir artış yaşandığını ortaya gösterdi. Kaynaklar yurtdışı pay senedine eğilimin artmasının tek nedeninin Merkez Bankası’nın getirdiği ek yükümlülükler olmadığını yurtiçi yerleşiklerin tasarrufl arını TL’de ve yurtiçinde tutmak istemediği için inançlı pay alımına da yöneldiğini kaydetti. Bankacılık dalı kaynakları hedefin para kazanmak da olmadığını GE, Apple, Google üzere şirketlerin paylarına yatırımların çok daha arttığını belirtirken Merkez Bankası dataları de bu durumu doğruladı.
Merkez Bankası datalarına nazaran yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı pay senedi yatırımlarında Amerikan pay senetleri yüzde 82,12 ile en yüksek hisseye sahip. Yurtiçi yerleşikler hane halkları, aracı kurumlar, firmalar ve bankaların pay senedi yatırımlarının 1 milyar 247 milyon doları Amerikan paylarında bulunuyor. Avrupa pay senetlerine yatırım ise 251 milyon dolar düzeyinde ve toplam yurtdışı portföy yatırımlarında yüzde 16,56 orana sahip.
BORSADE NEGATİF SEYİR DEVAM ETTİ
Yurtiçinde pay senedi piyasalarındaki dalgalı seyir ise dün de devam etti. Güne yüzde 0,13 artışla başlayan BİST100 endeksi olumlu görünümü koruyamadı. Öğlenden sonra ise satışlar tüm endekslere yayıldı. BİST100 endeksi reaksiyon alımlarıyla güç toplamaya çalışsa da gün içinde kayıp yüzde 0,8’i aştı. Bankacılık endeksi gün içinde yüzde 0,84, ulaştırma endeksi yüzde 0,93, holdingler endeksi ise yüzde 1,23’lük kayıplarla dikkat çekti. Piyasada olumsuz seyir yaşanırken bile yükseliş gösteren halka arz ile BİST100 dışı pay senetlerinden oluşan XTUMY endeksi de dün negatif görünüm sergiledi.
YURTDIŞI PAYLARA YATIRIM SAĞLAYAN FONLAR ARTTI
Yurtdışı pay senetlerine de ilgi arttı. Bilhassa Nasdaq endeksinde bu yıl yaşanan ayrışma ve yükselişin talebi arttırdığını belirten bankacılık kaynakları bunun yanı sıra ABD tahvillerine de ağır ilgi bulunduğuna işaret etti. Nasdaq endeksi bu yıl yüzde 25 yükseliş sağlarken mayıstaki getirisi de yüzde 3,22’yi buldu. Yurtiçinde Borsa İstanbul’un bu yıl yaşadığı sert dalgalanma ve kayıpların pay senedi yatırımcılarını da yurtdışına yönlendirdiğini söyleyen kaynaklar kurulan yatırım fonlarının da yatırımı epeyce kolaylaştırdığına işaret etti. Döviz getirisinin artmasının da ilgiyi perçinlediğini tabir eden bankacılık dalı kaynakları portföy idare şirketleri yabancı pay senetlerine yatırım yapan bir çok fonu devreye aldığını da hatırlattı. TEFAS bilgilerine nazaran 9 adet yabancı pay senedi fonu bulunuyor yılbaşından bu yana en düşük getiri yüzde 2,9 kayıp yaşayan alternatif güç fonu olurken en yüksek getiriyi yüzde 31,5 ile yeni teknolojiler yabancı pay senedi fotu sağladı. Yabancı borçlanma araçlarına yatırım yapma imkanı sağlayan üç fon ise bu yıl yüzde 5,7-7,8 ortasında getiri sağladı. Yabancı paylara yatırım sağlayan fon sepeti şemsiye fonu ise 7 tane ve bunların da bu yıl en fazla getiri sağlayan yüzde 28,15 ile Amerika teknoloji yabancı BYF fon sepeti fonu oldu.