Konu akıllı telefonlar, tabletler ve başka taşınabilir aygıtlar olduğunda birçoğumuz öbür herkesi ve her şeyi unutarak elimizdeki oyuncağa dalıp gidiyoruz. Telefon ve toplumsal medya bağımlılığımız o denli boyutlara ulaştı ki bazen en sevdiğimiz beşerlerle sohbet etmek yahut onların gözlerinin içine bakmak yerine elimizdeki ekrana bakmayı tercih ediyoruz. Hepimize tanıdık gelen bu davranışın bir ismi da var: ‘Phubbing’. Bunu birçoğumuz ya yapıyoruz ya da maruz kalıyoruz. ‘Phubbing Psikolojisi’ (The Psychology of Phubbing) kitabının muharriri ve Avustralya Charles Sturt Üniversitesi’nde bilgi teknolojisi doçenti Yeslam El-Saggaf’ın yürüttüğü bir araştırmaya nazaran de en çok sevdiklerimizi ‘phub’lıyoruz. Eşlerimiz, yakın arkadaşlarımız, kardeşlerimiz, çocuklarımız ve anne-babamız bundan mustarip oluyor.
Kökeni İngilizce olan phubbing kavramı, “phone” ismi ve “snub” (hiçe saymak, görmezden gelme) fiilinin bir ortaya gelmesiyle oluşur. Phone + snubbing sözlerinin birleşimiyle phubbing kavramı ortaya çıkar. Akıllı telefonunuzun ekranına olağanın çok üstünde mühletle bakıyor ve etrafınızdaki şahıslarla bağlantı kurmuyorsanız bu duruma “phubbing” denir. Phubbing yapan bireye ise “phubber” ismi verilir. Lisanımıza yaklaşık 7 yıl evvel dahil olan bu İngilizce kavramın şimdi Türkçe bir karşılığı bulunamamıştır. Phubbing’in manası kısaca, gelişmekte olan teknolojinin bireylerin toplumsal ve kültürel hayatına olumsuz tesirleri olarak tabir edilebilir.
Phubbing Evreleri Nelerdir?
İnsanlar bir anda phubbing hastalığına yakalanmaz. Hastalığın dört evresinden birinde durumun anlaşılması ve önlem alınması son derece değerlidir.
1. Birinci adım, kişinin merakı sonucunda telefona yönelimidir ve çoklukla sorun teşkil etmez.
2. İkinci adım ise bireyin etrafındaki beşerler tarafından dışlanmamak gayesiyle toplumsal davranışlar sergilemesidir.
3. Üçüncü adımda kişinin etrafındaki meselelerden kaçmak ya da zevk almak üzere bir hedef ortaya çıkar.
4. Son adımda ise insanın etrafında ne olursa olsun artık cep telefonunu kullanmak ister ve tam olarak bağımlı hale gelir.
Phubbing Sebepleri Nelerdir?
Araştırmalara nazaran dünyadaki her dört bireyden biri cep telefonu bağımlısıdır ve bu bireylerin birden fazla bunun farkında bile değildir. Bu hastalığa neden olan etkenler çok çeşitli olsa da öne çakan kimi konular vardır. Bireylerin teknolojiye olan merak hissini denetim edememesi birinci neden olarak sayılabilir. Bunun yanında bağımlı arkadaş etrafına sahip olmak phubbing riskini arttırır. Ayrıyeten süresiz ve verimsiz vakit geçirmekle ilgili her bahiste olduğu üzere kâfi bilgi sahibi olmamak da bağımlılık riskini katlar. Teknolojiyi bir maksat doğrultusunda kullanmak gerekir. Aksi takdirde boşa harcanan vakit artar. Etraftan bağımsız asosyal bir hayat biçimi içinde bulunmak da kişiyi bağımlılığa iten sebeplerdendir. İçsel dürtüleri denetim edememek üzere sorunu olanların bu hastalığa yakalanma ihtimalleri yüksektir. Bireyin gerçek ömründe elde edemedikleri şeylere sanal dünyada kolay bir halde ulaşabilmesi aslında en değerli neden olarak söylenebilir. Hayatımızda var olan sorunları çözmeye çalışmak yerine teknolojik araçlardan olan akıllı telefon ile vakit geçirmek bağımlılığa davetiye çıkarır.