Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Akıllı telefonunu cebinde taşıyanlar geçtiğimiz salı günü Hizbullah üyelerinin yaşadıkları üzerine tıpkı sorunun cevabını aradılar. “Ya telefonumuz cebimizde patlarsa?” Çünkü Hizbullah üyesi 9 kişinin hayatını yitirmesine sebep olan ‘çağrı cihazları’, 3 bin kişiyi de yaraladı. ‘Güvenli iletişim’ sağlamak için tercih edilen davet aygıtları 2000’lerin başından beri Hizbullah tarafından kullanılıyor. İşte tam da bu maksatla Hizbullah’ın elinde bulunan ‘Gold Apollo Rugged Pager AR924’ tipi davet aygıtları 2024’ün 17 Eylül günü birebir anda patlayarak, büyük bir güvenlik zafiyetini ortaya koydu. 17 Eylül akşamı Lübnan’da gerçekleşen davet aygıtı saldırısına dün bir yenisi daha eklendi. Lübnan’ın çeşitli bölgelerinde telsiz aygıtları patlatıldı. ‘Öldüren’ davet aygıtlarının ne olduğundan saldırların nasıl yapıldığına kadar tüm soruların karşılığını Siber Güvenlik Uzmanı Osman Demircan, ‘yerli üretim’ ve ‘ASELSAN’ ayrıntısıyla Milliyet.com.tr’ye açıkladı.
‘SİNYALLE HEPSİNİN BİREBİR ANDA PATLATILMASI ÜTOPİK DEĞİL’
Takvimler 17 Eylül 2024’ü gösterdiğinde, 7 Ekim 2023’te İsrail ve Filistin ortasında başlayan savaşın yıl dönümüne aydan kısa müddet kalmıştı. Lübnan ve Suriye’deki Hizbullah üyelerinin davet aygıtları da tam da bugün İsrail’in amacındaydı. Yaklaşık 30 dakikalık kısa bir mühlet içinde, davet aygıtlarının arka arda patlamasıyla 9 kişi hayatını kaybetti. Birden fazla Hizbullah üyesi 2 bin 800 kişi de bu aygıtların yakınında ve hatta cebinde bulunuyor olması nedeniyle yaralandı. Hizbullah milletvekili Ali Ammar’ın oğlunun da hayatını kaybedenler ortasında olduğu, İran’ın Lübnan Büyükelçisi Mucteba Amani’nin ise taarruzda bir gözünü kaybettiği öğrenildi. Hizbullah’tan üst seviye bir kaynaksa Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın çağrı aygıtının patlamalarda ziyan görmediğini söz etti. Yani davet aygıtlarının patlaması her kesitten insanı etkilemişti. Sonraki gün ise bu sefer İsrail’in amacı telsiz aygıtları oldu, Lübnan’dan yeniden patlama sesleri yükseldi. Siber Güvenlik Uzmanı Osman Demircan, hususa ait yaptığı açıklamada şu sözleri söyledi:
“Bunlar davet aygıtı ve tercih ediliyor olmasının nedeni, İsrail’in akıllı aygıtları dinlenmesine karşı daha vasıfsız aygıtlar kullanmak. Biz bunlara teknik olarak ‘aptal’ aygıtlar diyoruz. Eski teknolojiye sahip aygıtların kullanılıyor olması çok mantıklı olabiliyor. Bunlar haberleşme için kullanılıyor, bizim bugün iletileşme uygulamalarıyla yaptığımızı bu aygıtlar üzerinden yapıyorlar. Yalnızca ‘text’ yani yazılı iletiler gidiyor. Bunun takip edilemeyeceği düşünülüyor, bu yüzden kullanılıyor. 1992-1994 tarihlerinde Türkiye’de de bu aygıtlardan kullanılıyordu, bilhassa tabipler ve devlet büyükleri tercih ediyordu. Burada yapılan en büyük yanılgı, bu aygıtların izlenemeyecek olması kanısı. Aygıtların teknolojisinin çok eski olması, güvenlik zafiyetine çok açık olması demek. Yapısal olarak bunlar, UHF ve VHF radyo dalgalarını kullanabiliyor yahut temel bir baz istasyonuyla da çalışabiliyor. Bu aygıtların içine bir düzenek eklenirse, radyo yayınları manipüle edilerek aygıtlara gönderilen sinyalle hepsinin tıpkı anda patlıyor olması da bu durumda hiç ütopik değil.”
Walkie-talkie ya da el telsizi diye de anılan portatif telsizler üzere olan davet aygıtları, II. Dünya Savaşı esnasında geliştirilmiş, savaş sonrasında sivil alanlarda da kullanılmaya başlanmıştı. Tipik bir ‘walkie-talkie’nin imgesi haricî bir anteni bulunması dışında bir cep telefonunu andırıyordu. Bu aygıtlar ilerleyen yıllarda günümüzde de kullanılan ve çok eski teknolojiye sahip olan davet aygıtlarına dönüştü. Davet aygıtı yahut pager, alfanümerik yahut sesli bildirileri alan ve görüntüleyen kablosuz bir bağlantı aygıtıdır. Bildiriler, davet ağı aracılığıyla kendisine gönderilir. Davet aygıtına posta göndermek için operatörün telefonunu çevirmek, abonenin numarasını yahut ismini vermek ve bildirisi dikte etmek gerekiyor. İlk telefon davet sisteminin patenti ise 1949 yılında Alfred J. Gross tarafından alınmıştı. Dünyada birinci davet aygıtı Motorola tarafından 1956’da piyasaya sürüldü.
YA CEBİMİZDEKİ TELEFONLAR DA PATLARSA?
Lübnan’da yaşananlar gündeme ‘bomba’ üzere niyet uzmanlar bu durumun neden kaynaklandığı konusunda tahlil ve açıklamalar yaptı. Çağrı aygıtlarının patlamasına neden olabilecek pek çok ihtimal değerlendirilirken, kimileri akıllara ‘Dünya üzerinde kullanılan 7.7 milyar telefon da patlar mı?’ sorusunu da getirdi. Pekala sahiden gün içinde ceplerde, çantada, yatarken yastık altında ve hayatın her anında bulunan telefonlar da ‘bomba’ üzere patlar mı?
Osman Demircan mevzuyu, “Bu saldırıyı farklı kılan hibrit bir hücum olması yani donanımsal olarak taban hazırlanıp yazılımsal ekleme yapılarak aygıtların patlatılması. Bunun üzere bir şeyle daha evvel hiç karşılaşılmadı. Bu aygıtların içine bomba yerleştirilmesiyle ilgili farklı şeyle konuşuluyor. Pilin içine yerleştirilen bombanın, uzaktan tetiklenip aygıtın ısınması sağlanarak patlatılmış olabileceği konuşuluyor. Bence bu düşük bir mümkünlük. Bu aygıtların pil sistemlerine patlama düzeneğinden evvelce eklenmiş ve yanlışsız vakitte patlatmak için bekletiliyor olması mümkün. Burada tedarik zinciri değerli, üretici firma hatalı olmayabilir. Eser üretilince fabrikadan çıkıyor, belli ülkelerden yol kat ederek sahibine ulaşıyor. Bu etapta en süratli ve kolay değişiklik sağlanacak yer, aygıtın pili. Yani bu aygıtların pilleri değiştirilip patlamaya hazır hale getirilmiş olabilir” diye kıymetlendirdi. Hizbullah’a yakın kaynaklar el telsizleri ile davet aygıtlarının 5 ay evvel satın alındığını söz etmişti.
HEDİYE GÖNDERİLEN TELEFON DAHA EVVEL DE ÖLDÜRDÜ
Çağrı aygıtlarının patlaması ve pek çok kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan olayların akabinde Güvenlik ve Terör Uzmanı Coşkun Başbuğ dün CNN Türk ekranlarında, yaşananların bir ‘milat’ olduğunu vurgulayarak hücumun perde gerisini anlattı. Başbuğ, “Yaşanan bir milattı. Bundan bu türlü bu ve emsal ataklara karşı önlemler alınacak. Bildiri, ses yahut titreşimle ulaştırılıyor. Birinci çıktıklarında, pantolon cebine ya da kemere takılıyordu. Bu aygıtlar iletinin geldiği, yani iletisi alan aygıtlar. Yeni ileti yazma bahtı yok. Bu türlü bir aygıt da çok kullanışlı olmadığından yerini cep telefonuna bırakmıştı. Fakat teknoloji ilerledikçe güvenlik zafiyeti ortaya çıkıyor. Telefonlar şu an en güvenilmez aygıtlar. Hizbullah da bunu gördüğü için davet aygıtını seçti” diye konuştu. Sözlerinin devamında ise aygıtların tedarik sürecinden, misal bir akının kurbanı olan Yahya Ayyaş’tan bahsetti.
“Bu patlayan aygıtları da İran üzerinden tedarik etti. Bizim aldığımız bilgilere nazaran Fransa’da, Amerikalı şirket tarafından üretilmişti. Toplam 6 bin sipariş, İran tarafından verilmişti. 3 bini kendi kullanımında, 3 bini Lübnan’a gönderildi. 5 ila 6 aydan beri de bu aygıtların kullanıldığı iddia ediliyor. Yaralanan kişi sayısına bakıldığında sayılar örtüşüyor. 180’i ağır, 2 bin 800 yaralı vardı, 9 kişi de hayatını kaybetmişti. Aygıtlar, 100 bin üyesi olan yapıda yalnızca başkan dediğimiz ‘beyin takımı’ takımlarında kullanılıyor. Yaralanmalar da bu noktada. Sonradan bir müdahaleyle patlayıcı yerleştirildiğini düşünmüyorum. En baştan beri bir istihbari faaliyet olabilir, üretim safhasında yapılmış olabilir. İşgal rejimi istihbaratına kan kusturan ‘mühendis’ lakaplı Filistinli Yahya Ayyaş da kendisine armağan edilen bir telefonun patlamasıyla hayatını kaybetmişti.”
‘KENDİNİZ ÜRETİRSENİZ HİÇBİR TEHLİKESİ YOK’
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, saldırıdan sonra yaptığı açıklamada Türkiye’de bu cins aygıtların neredeyse hiç kullanılmadığına değinmişti. Fakat yaşananlardan 6 gün önce, Baykar Yönetim Kurulu Lideri ve Baş Teknoloji Sorumlusu Selçuk Bayraktar’ın yaptığı bir açıklamayla tekrar gündeme geldi. Bayraktar konuşmasında, “Yörünge transfer aracı inşa ediyoruz, global konumlama sistemini oluşturacak alçak yörünge uydu kadrosu fırlatıyoruz. Bu yıl birinci uydumuz fırlatılacaktı, fırlatma ertelendi. 2 uydu inşa ettik, 100 uydu olacak. Global konumlama sistemleri saatlerin, telefonların içine kadar giriyor. Kendi sistemimizin olması egemenliğimiz açısından çok kıymetli. Bunlar insansız hava araçlarından elde ettiğimiz gelirlerle yapıyoruz” ifadelerini kullanmıştı. Yani ülkeler için en inançlı sistem kendi ürettikleriydi. Osman Demircan da bu noktada ASELSAN’ın değerini vurgulayarak açıklamalarını şöyle sonlandırdı:
“Telefonları biz geliştiriyor olsak hiçbir tehlike olmayacaktı. Burada en kıymetli mevzu teknolojiyi kimin geliştirdiği. Biz bu akınla yerli teknolojinin ne kadar kıymetli olduğunu gördük. Bizim telefonlarımızda da bu türlü bir risk var. Fakat bu risk akıllı aygıtların tamamında var. Yaşanan çok amaçlı bir akındı, bir kesim hedeflenerek bu atak geliştirildi. Vatandaşların bu mevzuda endişelenmesine gerek yok. ‘Cep telefonlarımız patlar mı?’ diye çok merak ediliyor. Telefona yanlış donanım takarsanız zati patlıyor. Bir telefon patlarsa da fizikî olarak biraz yanma dışında pek ziyan vermediğini gördük. Şu an için endişelenecek bir şey yok. Bugün tüm dünyaya ders oldu. Devletler ve kolluk tarafından kullanılan tüm aygıtların denetimleri, nereden satın alındığı, tedarik zinciri ülkelerin gündeminde. Bu akın, ‘Biz tek bir düğmeye basarız, tüm dünyaya ziyan veririz’ bildirisiydi. Biz ASELSAN’ın ne kadar değerli olduğunu bu olayla görmüş olduk. Bilhassa telsiz irtibatında yerli üretim kullanılıyor. Polisin kullandığı sistemler pek inançlı, kolluk kuvvetlerinin kendi iç haberleşmesinde kullanıldıkları da pek inançlı.”